since 1995
Zobacz drzewo genealogiczne Piastów
Konrad I (książę mazowiecki 1194-1247; książę krakowski 1241-1243)
Konrad I brat Leszka Białego ur. ok. 1188, zm. 31.VIII. 1247 – książę mazowiecki, kujawski, łęczycki, sieradzki, krakowski, syn Kazimierza II Sprawiedliwego i Heleny, córki Konrada II, księcia znojemskiego.
Żoną Konrada I Mazowieckiego została najprawdopodobniej w roku 1208 lub 1209 roku Agafia - córka księcia nowogrodzko-siewierskiego Światosława. Z małżeństwa tego urodziło się dziesięcioro dzieci:
1) BOLESŁAW I (ur. ok. 1210, zm. prawd. w okr. 17 kwietnia 1248 – 7 kwietnia 1249) – książę mazowiecki(1247–1248)
2) KAZIMIERZ I (ur. w okr. 1210–1213, zm. 14 grudnia 1267) – książę kujawsko–łęczycki (1247–1267)
3) SIEMOWIT (ur. w okr. 1213–1216, zm. 24 czerwca 1262) – książę mazowiecki (1248–1262)
4) Eudoksja (ur. prawd. w okr. 1215–1225, zm. po ok. 1240) – żona hrabiego Breny Dytryka I z dynastii Wettynów (przed 1215–1266 lub 1267)
5) Ludmiła (ur. przed 1225, zm. ?) – być może norbertanka w Płocku
6) Ziemomysł (ur. w okr. 1216 – 4 lipca 1228, zm. w okr. 10 lipca–18 września 1241)
7) Salomea (ur. w okr. 1220–1225, zm. być może po 30 sierpnia 1268) – prawdopodobnie klaryska w Skale
8) Judyta (ur. w okr. 1222–1227, zm. 4 grudnia w okr. 1257–1263) – żona Mieszka II Otyłego (ok. 1220–1246), księcia opolsko-raciborskiego (1230–1246) oraz Henryka III Białego (1227/1230–1266), księcia wrocławskiego (1248–1266)
9) Dubrawka (ur. ok. 1230, zm. prawd. po 2 października 1265) – żona Wasylka Romanowicza (ok. 1203–1268 lub 1269), księcia wołyńskiego (1231–1268 lub 1269)
10) Mieszko (ur. przed lub 1235, zm. przed lub 1237) – zmarł w dzieciństwie.
Po śmierci Kazimierza Sprawiedliwego „pozostały dwie gałązki oliwne”, pisał Wincenty Kadłubek, to znaczy Leszek zwany Białym i Konrad, obaj w chwili śmierci ojca liczyli sobie około sześć –osiem lat. Opiekę nad nimi sprawowała ich matka Helena. W 1199 roku doszło do podziału spuścizny po Kazimierzu Sprawiedliwym. Konrad otrzymał Mazowsze z możliwością rozszerzenia posiadania o Ziemię Kujawską. Nie jest znana precyzyjna data objęcia rządów rzez Konrada na Mazowszu. Według Kroniki Wielkopolskiej, dokładnego podziału między Leszka Białego a Konrada dokonano przed najazdem księcia halickiego Romana, to znaczy przed 1205 rokiem. Według Jana Długosza podział ten nastąpił dopiero w 1207 roku. Inne źródła sugerują jednak, że rządy na Mazowszu objął Konrad między 1199 a 1200 rokiem. W 1204 roku Konrad wziął udział w wyprawie przeciwko Prusom.
Po śmierci Mieszka Starego do tronu krakowskiego pretendował, oprócz Leszka Białego, Władysław Laskonogi. Po wygnaniu go z Krakowa próbował zbrojnie wrócić na Wawel przy pomocy sprzymierzonego z nim księcia halickiego Romana. Wojska ruskie zostały rozbite przez połączone siły braci Leszka Białego i Konrada , dowodzone przez wojewodę mazowieckiego Krystyna w bitwie pod Zawichostem dnia 19 czerwca 1205 roku. W bitwie tej poległ książę Roman i bardzo wielu rycerzy ruskich.
Konrad I Mazowiecki w 1208 lub w 1209 roku pojął za żonę Agafię, córkę księcia nowogrodzko-siewierskiego Światosława Andrzeja Igorewicza. Agafia była kobietą ambitną, miała duży wpływ na politykę męża. Według Jana Długosza, to ona namówiła Konrada do zabójstwa Jana Czapli. Zupełnie przeciwną opinię o żonie Konrada mieli Krzyżacy. Włączone w tekst Kroniki oliwskiej źródła krzyżackie podają, że nadanie Konrada dla Krzyżaków zostało przy pełnej zgodzie księżnej. Pomimo długiego czasu, jaki spędziła w Polsce nie zatraciła poczucia przynależności do kultury ruskiej. Na jej dworze nie brakowało Rusinów, a więc i kultury rusko-bizntyjskiej.
W 1215 roku Konrad I Mazowiecki wziął udział w synodzie w Wolborzu, na którym uzgodniono wielki przywilej immunitetowy pozwalający na powstanie niezależnego sądownictwa nad ludnością osiadłą w dobrach kościelnych. Młodzi władcy złożyli również w Wolborzu śluby jerozolimskie, w których zobowiązali się do udziału w wyprawie do Ziemi Świętej, co dawało im przywilej osobistej nietykalności.
W roku 1217 doszło do konfliktu między wojewodą mazowieckim Krystynem a Konradem I Mazowieckim. Książę Konrad kazał wojewodę oślepić, a następnie udusić. Wojewoda Krystyn skutecznie bronił Mazowsza przed napadami pogańskich Prusów. Do dziś nie ma pewności, czy rzeczywiście wojewoda wystąpił przeciwko księciu, czy raczej niesłusznie oskarżony przez „zazdrośników”. Pozwoliło to Prusom odzyskać ziemię chełmińską. Krystynowi przypisuje się zainicjowanie osadnictwa rycerstwa polskiego na ziemi dobrzyńskiej, aby zatrzymać Prusów. Oceniając konflikt, wydaje się jednak, że gwałtowne zachowanie Konrada zaszkodziło relacjom polsko-pruskim i przyczyniło się do natężenia najazdów z ich strony.
W 1221 roku wiosną wybrał się Konrad Mazowiecki do Daniela księcia Halickiego. W trakcie wizyty Konrad ostrzegł ruskiego księcia o planowanym przez Mieszka Białego uwięzieniu Daniela w celu wymuszenia ustępstw. Fakt ten jest dowodem na różnicę w polityce wobec Rusi Konrada i jego brata Leszka Białego.
Konrad I Mazowiecki w 1222 roku wspólnie z Leszkiem Białym i Henrykem Brodatym brał udział w krucjacie przeciwko Prusom. Cała kampania bez znaczących sukcesów zakończyła się 5 sierpnia 1222 roku obradami w Łowiczu. Ustalono tam następny termin wyprawy na następny rok. Podczas tych obrad Konrad I Mazowiecki nadał biskupowi pruskiemu, Christianowi część Ziemi Chełmińskiej.
W lipcu 1223 roku Konrad I Mazowiecki wziął udział w kolejnej wyprawie na pruskie terytorium. W wyprawie wzięli udział Henryk Brodaty i Leszek Biały oraz książęta Pomorscy Świętopełk II Gdański i Warcisław. Krucjata zakończyła się 23 lipca 1223 roku zgromadzeniem w Brzeźnie, które przeniosło się po tygodniu do Wierdzelewa. Podczas tego zgromadzenia doszło do uruchomienia „stróży rycerskiej” do obrony granic ziem przed najazdem Prusów. Niestety po dwóch latach działania „stróży” w 1225 roku podczas pełnienia straży przez Odrowążów i Gryfitów, Jan Gryfita, uciekając przyczynił się do śmierci licznych przedstawicieli Odrowążów. Ten incydent zadecydował o zakończeniu Stróży. Biskup krakowski Iwo Odrowąż doprowadził do ukarania Gryfitów. W wyniku represji znaleźli oni schronienie na Śląsku.
W 1225 roku, we wrześniu Konrad I Mazowiecki przebywał w Krakowie na zjeździe możnych i wówczas narodził się pomysł ściągnięcia wygnanych z Węgier Krzyżaków. Pomysł ten prawdopodobnie podsunął Konradowi książę Henryk Brodaty, który oddał im wioskę niedaleko Namysłowa. Krzyżacy mieli bronić ziem polskich a szczególnie Mazowsza przed napadami Prusów. Po podjęciu tej decyzji Konrad na początku 1225 roku zobowiązał się do nadania Krzyżakom ziem na pograniczu Prus. W marcu tego samego roku wielki mistrz Krzyżaków Herman von Salza postarał się o uzyskanie potwierdzenia nadania przez cesarza Fryderyka II. Akt ten, prawdopodobnie nie uzgadniany z Konradem oddawał Krzyżakom całe Prusy w bezpośrednie władanie. Był to pierwszy krok w tworzeniu państwa zakonnego, będącego pod władzą wielkiego mistrza, państwa niezależnego od księcia mazowieckiego. Pierwsi rycerze zakonni przybyli do ziemi chełmińskiej nadanej przez Konrada już w 1230 roku.
Po zabójstwie Leszka Białego w 1227 roku, Konrad I Mazowiecki próbował sięgnąć po tron krakowski. Nie uzyskał jednak poparcia rycerstwa i możnych małopolskich, którzy nie chcieli oddać małoletniego syna Leszka Białego Bolesława Wstydliwego pod opiekę Konrada. Na tron powołano księcia wielkopolskiego, Władysława Laskonogiego. Po jego śmierci tron krakowski objął książę śląski Henryk Brodaty, który dwukrotnie pobił Konrada i zmusił do wycofania się z Małopolski. Konrad jednak nie ustąpił i w 1229 roku uwięził Henryka Brodatego na zamku płockim. Henryk uzyskał wolność dzięki prośbie księżnej Jadwigi, żony Henryka. Musiał jednak wpierw złożyć przysięgę Konradowi, że nie będzie z nim konkurował w walce o tron krakowski.
W 1232 roku Konrad i Henryk Brodaty zawarli pokój, na mocy którego Konrad zrezygnował z tytułu księcia Krakowskiego. Po śmierci Henryka Pobożnego w 1241 roku, Konrad zajął Kraków, ale w 1243 roku został z niego wypędzony przez możnych krakowskich. Zamiast Konrada na tron powołali syna Leszka Białego Bolesława V Wstydliwego. Konrad, mimo ciągłej walki z Bolesławem już do Krakowa nie wrócił i zmarł w 1247 roku.
Sprawa sprowadzenia Krzyżaków do Polski do dziś ciąży nad oceną postaci Księcia Konrada Mazowieckiego. Ocena jego decyzji jest dla potomnych jednoznaczna. Był to krok lekkomyślny i krótkowzroczny. Powstanie państwa krzyżackiego, przemianowanego potem na państwo pruskie przyczyniło się w późniejszych wiekach do zguby Polski. Tak Konrad jak i Henryk Brodaty nie mogli przewidzieć następstw tego kroku. Sądzili, że jest to jeszcze jedna fundacja kościelna, która dodatkowo dysponowała siłą zbrojną. Za życia Konrada nie było jeszcze żadnych większych kłopotów z Krzyżakami. Dopiero za rządów jego synów i wnuków objawiły się one w pełni.
Roman Grzybowski
English
