Zobacz drzewo genealogiczne Piastów
Leszek Czarny urodził się około 1241 roku w Brześciu Kujawskim. Był synem Kazimierza I kujawskiego i Konstancji wrocławskiej, córki Henryka Pobożnego, a wnukiem Konrada Mazowieckiego. Zmarł 30 września 1288 roku w Krakowie. Był przyrodnim bratem Władysława Łokietka. Matka zmarła w 1257 roku, gdy Leszek miał już 16 lat. Ojciec, książę Kazimierz I kujawski ożenił się z księżną opolską Eufrozyną. Macocha zamierzała spowodować odsunięcie od dziedziczenia pasierbów, Leszka i Siemomysła. Powodowało to konflikty w rodzinie. Niektórzy kronikarze oskarżają księżnę o próby otrucia młodych książąt. Faktu próby otrucia nie potwierdzają żadne inne źródła.
Od wczesnych lat młodzieńczych uczestniczył w rządach u boku swojego ojca Kazimierza syna Konrada mazowieckiego. Stosunki między ojcem a Leszkiem popsuły się dopiero po powtórnym małżeństwie ojca z córką księcia opolskiego, Eufrozyną. Konflikt ten został wykorzystany przez Bolesława Pobożnego, Bolesława Wstydliwego i Siemowita I próbujących pozyskać Leszka, który jednak nie wziął udziału w ich najeździe na dzielnicę ojca. W nagrodę za swoją postawę otrzymał dzielnicę łęczycką w 1260 roku zamienioną w 1263 roku na dzielnicę sieradzką. Księstwo sieradzkie należało do słabiej zaludnionych ziem polskich. Polityka osadnicza księcia, między innymi lokowanie kilku miast, Nowa Brzeźnica, Lutomiersk, Wolbórz i Radomsko, sprowadzanie osadników i współpraca z kościołem, zwłaszcza z biskupem kujawskim Wolimirem zmieniła obraz dzielnicy.
W roku 1267 zmarł Kazimierz I, ojciec Leszka, zostawiając swoje księstwo do podziału między pięciu synów. Leszek jako najstarszy dołączył do posiadanej ziemi sieradzkiej księstwo łęczyckie. W roku następnym w księstwie inowrocławskim wydzielonym Siemomysłowi wybuchł bunt możnych niezadowolonych z proniemieckiej polityki księcia. Wezwali oni na tron znanego wroga żywiołu niemieckiego, Bolesława Pobożnego, księcia wielkopolskiego. Po pięciu latach Bolesław Pobożny oddał władzę w księstwie inowrocławskim księciu Leszkowi Czarnemu. Książę Leszek Czarny w 1278 roku oddał to księstwo młodszemu bratu.
Już w 1261 roku Leszek Czarny nawiązał dobre stosunki z Bolesławem Pobożnym, księciem wielkopolskim i Bolesławem Wstydliwym, księciem sąsiedniej dzielnicy krakowskiej. Bezdzietny Bolesław Wstydliwy wyznaczył Leszka Czarnego, wnuka Konrada Mazowieckiego na swojego następcę w Krakowie.
W 1265 roku Leszek Czarny poślubił Gryfinę, córkę Rościsława, Bana Sławonii i Maczwy. Nie wiodło się Leszkowi w życiu rodzinnym. Zona Gryfina zarzuciła mu publicznie niemoc i oziębłość płciową. Zarzuty nie były bezpodstawne, Leszek był impotentem i nie pomogło mu leczenie u sławnego lekarza Mikołaja z Krakowa. Niestety bezskutecznie. W 1271 roku doszło nawet do rozwodu. Po kilku latach Gryfina wróciła jednak do Leszka, gdy okazało się, że jest kandydatem na księcia krakowsko-sandomierskiego.
Dnia 7 grudnia 1279 roku zmarł Bolesław Wstydliwy, książę krakowsko – sandomierski. Z jego woli na krakowskim tronie zasiadł w 1279 roku syn jego stryjecznego brata, Kazimierza Konradowica, Leszek Czarny. Przejęcie władzy odbyło się bez większych trudności ale już od samego początku przyszło młodemu księciu toczyć nieustanne walki na wielu frontach. Już w lutym 1280 roku Małopolska stała się obiektem najazdu księcia halickiego, Lwa wspomaganego przez Tatarów, Jaćwięgów i tych Małopolan, którzy byli niezadowoleni z opanowania Krakowa przez Leszka Czarnego. To właśnie w tej walce ujawnił się wojskowy talent strategiczny Leszka Czarnego. Kasztelan krakowski Warsz i wojewodowie, krakowski Piotr i sandomierski Janusz dnia 23 lutego pod Gożlicami pokonali napastników, a Leszek wybrał się na wyprawę odwetową na Ruś, paląc i niszcząc przygraniczne tereny i dochodząc aż pod Lwów.
W roku 1281 miała miejsce mniej udana interwencja Leszka na Śląsku. Henryk Probus (Prawy) uwięził Henryka legnickiego, Henryka głogowskiego i sprzymierzonego z Leszkiem księcia wielkopolskiego Przemysła II. Poza zdobyciem łupów, wyprawa ta nie przyniosła spodziewanych rezultatów, to znaczy uwolnienia uwięzionych. W następnym 1282 roku na ziemie lubelską napadli Jaćwięgowie. Leszek zatrzymał ich zwyciężając w bitwie pod Łopiennikiem a następnie ruszył za nimi w pogoń. Doścignął ich gdzieś nad Narwią i okrążywszy ich dokonał takiej rzezi, że od tego momentu siła bojowa Jaćwięgów została ostatecznie złamana. Jesienią tego samego roku Litwini w odwecie napadli na ziemię sandomierską. I znowu, mimo zaskoczenia Leszek zdążył dopaść wycofującego się wroga pod wsią Równe (lub Rowine) w pobliżu Łukowa i stosując manewr pozorowanej ucieczki zadał im druzgocącą klęskę. Na przełomie 1287/1288 roku nastąpił najazd chana tatarskiego, Telebugi. Tym razem Leszek nie przyjął walnej bitwy i udał się na Węgry. Ciężar obrony spadł na miasta, a szczególnie na Sandomierz i Kraków. Dzięki uprzednio wzmocnionym murom, miasta wytrzymały oblężenie tatarskie, lecz dzielnica została poważnie zniszczona.
Oprócz walki z wrogami zewnętrznymi zmagał się także Leszek z opozycją wewnętrzną. Do jego największych przeciwników należał biskup krakowski Paweł z Przemiankowa i Janusz Starża, wojewoda sandomierski, oraz ród Starżów-Toporczyków. W latach osiemdziesiątych XIII wieku konflikt Leszka Czarnego z biskupem wszedł w decydującą fazę. W 1283 roku książę uwięził Pawła w Łagowie i osadził w zamku sieradzkim. Dopiero interwencja papieża Marcina IV i arcybiskupa gnieźnieńskiego spowodowała uwolnienie biskupa i wypłacenie mu wysokiego odszkodowania.
Krakowscy możni a szczególnie ród Starżów –Toporczyków podnieśli bunt przeciwko Leszkowi, powołując na tron księcia czerskiego Konrada II. Zaskoczony Leszek zwraca się do mieszczan krakowskich i swoją żonę jak i zamek powierza ich opiece. Sam udaje się na Węgry po pomoc. Tymczasem krakowscy mieszczanie zajmują zamek i nie wpuszczają na Wawel Konrada II. Powracający Leszek z posiłkami węgierskimi dnia 3 maja 1285 roku w bitwie nad Rabą pod Bogucicami zadaje Konradowi klęskę i zmusza przeciwników politycznych do opuszczenia kraju. Natomiast wierni mieszczanie, nie tylko krakowscy, otrzymali szereg przywilejów oraz prawo do otoczenia miast murami, które rychło zdały egzamin w czasie najazdu tatarskiego na przełomie 1287/1288 roku. Pokonanie opozycji i polityka popierania miast doprowadziły do tego, że rządy Leszka Czarnego były już bardziej stabilne.
Nie doczekał się Leszek Czarny potomka, podobnie jak jego poprzednik i dlatego prawdopodobnie w roku 1287 zawarł umowę o sukcesję z Henrykiem Probusem. Dnia 30 września 1288 roku umiera w Krakowie. Został pochowany w kościele dominikańskim św. Trójcy w Krakowie.
English
