Zobacz drzewo genealogiczne Piastów

Władysław Herman

Urodził się około 1043 roku, zmarł 4 czerwca 1102 roku w Płocku. Książę z dynastii Piastów. Władca Polski w latach 1079 – 1102. Syn Kazimierza I Odnowiciela i Dobroniegi księżniczki kijowskiej z dynastii Rurykowiczów.

Władzę w Polsce objął po wygnanym bracie Bolesławie Śmiałym. Zmienił całkowicie kierunek polityki polskiej. Z Czechami zawarł pokój i zaczął im płacić trybut ze Śląska. Ożenił się z Judytą córką króla Czech Wratysława II. Ślub uzależnił Władysława jeszcze bardziej od Czech i doszło prawdopodobnie do tego, że Wratysław władał Małopolską i Krakowem. Całkowicie uzależnił się od władcy Niemiec Henryka IV, który w 1085 roku wyraził zgodę na koronację Wratysława II na króla Polski. Henryk IV traktował nasz kraj jako pozostający w zależności od Czech a tym samym również od Niemiec. Ta szczególna uległość Władysława Hermana od Czech i Niemiec uzasadnia domysły o udziale tych sąsiadów Polski w wygnaniu króla Bolesława Śmiałego.

Bardzo wielu historyków ocenia księcia Władysława Hermana jako władcy uległego tak wobec obcych jak i wobec swoich. Człowiek pozbawiony talentu i ambicji, skłonny do intryg i podstępnych okrucieństw, ociężały i schorowany. Potwierdzeniem okrucieństw niech będzie jego działanie wobec Pomorzan. Po zajęciu Pomorza i przyłączeniu do państwa polskiego nie potrafił dojść do porozumienia z jego mieszkańcami. Aby ich złamać wydał swoim dowódcom załóg tajny rozkaz, aby w oznaczonym dniu i godzinie podpalili wszystkie miasta i grody.

Bezmyślne i nieludzkie rozkazy wykonano. Potwierdza to Kronika Galla jak i wykopaliska gdańskie. W warstwie ziemi odpowiadającej końcowi wieku XI, zalegają zgliszcza drewnianych domów.

Niewiele to pomogło, bo ustanowionych przez Władysława Hermana wielkorządców Pomorzanie wymordowali za nadużycia a uczciwszym pozwolili uciec. Odwetowe działania księcia kończyły się niczym. Podczas oblegania Nakła, jesienią 1091 roku wojska księcia wraz z pomagającymi wojskami Czechów musiały odstąpić. Pomorze usamodzielniło się i państwo władztwo Hermana kończyło się na rzece Noteci.

Dnia 20 sierpnia 1086 roku urodził się Władysławowi i Judycie czeskiej syn Bolesław, któremu nadano potem przydomek Krzywousty. Matka Bolesława zmarła w kilka miesięcy po porodzie. Można przypuszczać, że w trosce o dobro Bolesława skłoniła Władysława Hermana do sprowadzenia syna Bolesława Śmiałego Mieszka, który wkrótce został otruty.

Legenda głosi, że mały Bolesław z odrazą patrzył na haniebne rządy ojca i wskutek tego nerwowy grymas wykrzywił mu usta. W rzeczywistości wyjaśnienie owego przydomka jest prozaiczne. Po prostu złośliwy wrzód w dzieciństwie zniekształcił usta małemu księciu.

Po śmierci Judyty córki króla czeskiego Władysław Herman ożenił się po raz drugi (a przyjmując ślub obrządku słowiańskiego z Przecławą z Rodu Prawdziców), to był trzeci ślub z Judytą Marią córką Henryka IV w 1088 roku. Judyta Maria była wdową po Salomonie królu Węgier(tego króla, stronnika Niemiec zwalczał Bolesław Śmiały, WSP. ierając Belę I, Gejzę i św. Władysława).

Judyta Maria była osobą o bujnym temperamencie i nader swobodnych poglądach na sprawę wierności małżeńskiej. Brat-cesarz wydał ją za Władysława Hermana, bo miał dosyć skandali na własnym dworze. W Polsce jej faworytem był wszechwładny palatyn Sieciech z rodu Starżów. Był to mężczyzna wspaniałej postaci, zdolny, energiczny, ambitny i nie przebierający w środkach. Podejrzewano go o chęć zagarnięcia tronu. Faktem jest, że bił monety z własnym wizerunkiem i imieniem. Tworzył własne stronnictwo, nadając godności ludziom niskiego stanu, co mogło oburzać możnych. W Czechach zaczęli się zbierać polscy emigranci polityczni z różnych krajów.

Pierworodny syn Władysława Hermana, Zbigniew, przeznaczony do stanu duchownego przebywał a Saksonii, w klasztorze żeńskim, może jako kapelan. Godność przeoryszy tego klasztoru piastowała siostra królowej Judyty i dobrze pilnowała książeckiego syna.

Na życie młodszego Bolesława, prawdopodobnie Sieciech planował zamach. Podczas łowów, gdy młody książę rzucił się na odyńca, jakiś nieznany rycerz próbował mu wyrwać oszczep.

Zgromadzeni w Czechach wychodźcy zaczęli działać. Zachęcał ich do tego Brzetysław, który przejął po Wratysławie władzę w Czechach. Przekupieni ludzie wykradli Zbigniewa z klasztoru saskiego. Po jego stronie opowiedział się Kasztelan wrocławski, Magnus, a wraz z nim rycerstwo, magnaci i pospólstwo miejskie. Uczestnicy buntu nie zamierzali występować przeciw Władysławowi Hermanowi ale przeciwko znienawidzonego Sieciecha.

Pierwsza zbrojna wyprawa przeciwko powstańcom nie udała się i Władysław Herman musiał uznać Zbigniewa za syna i przywrócić go do wszystkich należnych mu praw. Następne uderzenie na Śląsk wojsk książęcych przyniosło efekt. Zbigniew uciekł do Wielkopolski, gdzie ujęło się za nim rycerstwo i nad Gopłem doszło do wielkiej bitwy między obu wojskami. Zdecydowane zwycięstwo odniósł Władysław Herman, a Zbigniew został uwięziony.

Gal Anonim tak pisze o tej bitwie – „ Tak wiele zaś rozlano tam krwi ludzkiej i taka masa trupów wpadła do przyległego grodowi jeziora, że od owego czasu wzdrygał się każdy dobry chrześcijanin jeść ryby z owej wody”.

Przez wiele lat Sieciech więził Zbigniewa w swym zamku. Książę Władysław Herman zapewnił synowi, że zachowa życie i całość członków. Za bunt groziła mu taka sama kara, która spotkała biskupa Stanisława.

Zbigniew został uwolniony przez Władysława Hermana pod naciskiem możnowładztwa świeckiego i duchowieństwa, któremu przewodził arcybiskup Marcin w 1097 roku. Obu synom książę Władysław wydzielił dzielnice. Zbigniew otrzymał Wielkopolskę z Kujawami a Krzywousty Małopolskę, Śląsk i ziemię lubuską. Książę Herman zatrzymał dla siebie Mazowsze z Płockiem jako stolicą również całego kraju.

Za życia władcy nastąpił podział państwa na dwie części pod wpływem możnych niechętnych silnej władzy centralnej. Możnym było wszystko jedno, kto rządzi – Śmiały, Herman czy Sieciech. Każdy z nich był zły, gdy tylko zbyt urósł w potęgę. Młodzi książęta nie mogli jej osiągnąć, dlatego możne rody wolały podział państwa od jego jedności.

Układ z 1097 roku nie zapewnił krajowi spokoju. Dalej trwały zatargi między stronami sporu. Władysław Herman schorowany (cierpiał nachorobę zwaną "zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa" ), niedołężny i słaby trzymał się Sieciech, kochanka swojej żony, który tylko czekał na jego śmierć. Bolesław w tym czasie, ma dopiero dwanaście lat więc jego usunięcie nie sprawiłoby Sieciechowi większych problemów. Sieciech nieustannie dążył do opanowania władzy po Władysławie Hermanie próbując pozbyć się konkurentów. Na przełomie lat 1099/1100 rzekomo południowej Polsce zagroził napad Czechów. Władysław Herman wysłał przeciw nim Bolesława Krzywoustego. Drużynę ze śląskiej dzielnicy skompletował mu Sieciech, dobierając tylko własnych zwolenników. Od udziału w wyprawie uchylił się wychowawca Bolesława, rycerz Wojsław i krewny Sieciecha. Bolesław będący już w drodze otrzymał ostrzeżenie o możliwym zamachu. Krzywousty zawrócił i wysłał gońców do Zbigniewa.
Wojsko młodych książąt spotkało się z drużyną ojca pod Żarnowcem nad Pilicą. Władysław Herman pod naciskiem synów zgodził się porzucić Sieciecha. Ten schronił się w swoim grodzie nad Wisłą. Armie obu książąt ruszyły za nim, natomiast stary książę, w przebraniu, cichaczem opuścił obóz młodych książąt i z trzema towarzyszącymi osobami przepłynął Wisłę i dołączył do palatyna. W spory wtrącił się arcybiskup gnieźnieński Marcin, który spowodował to, że Władysław Herman zgodził się wygnać Sieciecha z kraju. Ten jednak podobno wrócił i został oślepiony.

Władysław Herman już nie wyznaczył palatyna dla całego kraju. Wskutek tej decyzji i podziału wpływu książąt na decyzje ojca, władza centralna w Polsce została bardzo osłabiona. Książę Władysław Herman zmarł 4 czerwca 1102 roku, to jest w rok po wypędzeniu Sieciecha.. Po trwających pięć dni modłów przy jego trumnie odprawionych przez arcybiskupa gnieźnieńskiego, został pochowany w katedrze płockiej wzniesionej jeszcze przez Bolesława Śmiałego.

Roman Grzybowski