Zobacz drzewo genealogiczne Piastów

Mieszko II Lambert

Mieszko II Lambert (król Polski 1025–1031, książę Polski 1032–1034) (ur. 990, zm. 1034) – król Polski, syn Bolesława I Chrobrego i jego trzeciej żony Emnildy, córki Dobromira, najprawdopodobniej jednego z książąt połabskich. Urodzony około 990 roku, odziedziczył władzę po ojcu będąc jeszcze w pełni sił i posiadając już doświadczenie zdobyte przy Bolesławie. Po śmierci króla Bolesława Chrobrego osiadł w Gnieźnie i tam natychmiast się koronował. Mieszko odziedziczył po ojcu ogromne państwo, obejmujące obok Wielkopolski, Małopolski, Śląska, Pomorza i Mazowsza także Milsko i Łużyce na zachodzie, Morawy na południu oraz Grody Czerwieńskie na południowym wschodzie. Po koronacji Mieszko II musiał się uporać z trudnymi problemami wewnętrznymi jak i zewnętrznymi. W Polsce, tak jak i w sąsiednich Niemczech obowiązywała ta sama zasada, ze z chwilą wprowadzenia królestwa jako formy rządu, państwo stało się niepodzielne. Zwyczajowo władzę naczelną w państwie dziedziczył najstarszy syn. Bolesław Chrobry wyłączył z dziedzictwa najstarszego Bezpryma, którego matką była nieznana z imienia księżniczka węgierska, wysyłając go do klasztoru. Pozostał jeszcze młodszy Otton, który również nie otrzymał nic z ojcowskiej schedy. Obaj bracia wkrótce znaleźli się poza granicami kraju. Nie wiadomo, czy zostali wygnani przez Mieszka II, czy może opuścili kraj dobrowolnie. Bezprym znalazł się na Rusi a Otton w Niemczech, najprawdopodobniej u swojej siostry Regelindy, w Miśni.

W Niemczech w tym okresie, po śmierci cesarza Henryka II rozpoczęły się walki o władzę. Prawdopodobnie Mieszko II wmieszał się w spory między zwolennikami nowowybranego króla Niemiec a jego przeciwnikami. Skutkiem tego zaangażowania się Mieszka II w spory niemieckie był wybuch konfliktu polsko-niemieckiego. Przejawem tego konfliktu była w 1028 roku nagła wyprawa króla polskiego na Saksonię. W wyniku tej wyprawy zniszczeniu uległy wschodnie połacie tego kraju. Reakcją cesarza Konrada na tę wyprawę Mieszka II była odwetowa wyprawa, która wyruszyła z Licykawy pod Magdeburgiem. Dotarła tylko do Budziszyna. Armia niemiecka nie zdołała przełamać dobrze zorganizowanej obrony i straciwszy w czasie walk wielu zabitych i rannych, została zmuszona do odwrotu. Mieszko nie dał się zastraszyć i korzystając z nowych zamieszek w Niemczech, uderzył już w styczniu 1030 roku po raz drugi na Saksonię.
Tym razem Mieszko II nakłonił króla węgierskiego do wspólnej akcji przeciwko Niemcom. Cesarz Konrad osobiście uderzył na Węgry w 1030 roku i został pokonany. Węgrzy przejściowo zajęli Wiedeń.

Do następnej wyprawy niemieckiej przeciwko Polsce cesarz Konrad II przygotował się bardzo starannie. Obronę Bawarii powierzył swojemu synowi, Henrykowi i nakłonił do współdziałania księcia kijowskiego, Jarosława Mądrego. Jarosław natychmiast włączył się do wojny przeciwko Polsce. Już w roku 1030 uderzył na Grody Czerwieńskie i zajął gród Bełz. Natomiast jeszcze w tym samym roku książę czeski Brzetysław podbił Morawy, należące do Polski. Węgry zawarły pokój z Niemcami i Mieszko II pozostał sam. Na domiar złego do walki o sukcesję po Bolesławie Chrobrym włączyli się jego dwaj synowie Bezprym i Otton. Bezprym wraz z armią Jarosława i Mścisława uderzyli na Polskę od wschodu i zajęli grody Czerwieńskie. We wrześniu 1031 roku cesarz Konrad II zgromadził w Białej Górze nad Łabą armię, która, mimo silnego oporu polskiego, opanowała Łuzyce i Milsko. Krainy te zostały utracone już na zawsze. Mieszko II ucieka do Czech, w których władzę sprawuje książę Udalryk. Nieznane są poczynania Ottona w tym czasie. Prawdopodobnie ciągle przebywał na terenie Niemiec. Po ucieczce Mieszka II władzę w Polsce przejmuje Bezprym. W kraju pozostała żona Mieszka II Rycheza z całą rodziną. Obawiając się o swoje życie i swoich dzieci a szczególnie o los 17 letniego Kazimierza opuściła Polskę za zgodą Bezpryma. Bezprym odesłał przez Rychezę wszystkie symbole suwerenności państwa: korony królewskie, jabłko i miecz. W Niemczech Rycheza została przez Konrada II przyjęta bardzo łaskawie. Cesarz pozwolił jej używać do końca życia tytułu królowej.

Rządy Bezpryma w Polsce nie trwały dłużej niż pół roku. W kwietniu 1032 roku Bezprym został zabity przez swoich z powodu niespotykanej srogości rządów. Możliwe, ze do śmierci przyczynili się jego bracia Mieszko i Otton.

Mieszko na wieść o śmierci Bezpryma wraca do kraju i przejmuje władzę. W Niemczech budzi to niepokój, że Mieszko może odbudować królestwo polskie. Cesarz Konrad II zarządził podjęcie zbrojnych działań przeciw Polsce. Mieszko nie miał czasu na przygotowanie silnej obrony i aby uniknąć zbrojnej interwencji użył swoich wpływów na dworze niemieckim. W źródłach niemieckich znajdujemy wyjaśnienie co się wydarzyło w Merseburgu w 1033 roku: „Tenże (Mieszko) rozumiejąc powody swej niestosownej zuchwałości, z jaką w latach poprzednich występował (…) wyprawił swoich posłów do cesarza i prosił o wyznaczenie czasu celem stawienia się i dania godnego zadośćuczynienia. I potem za zgodą cesarza w dniu 7 lipca przybył do Merseburga i poddał się władzy cesarskiej, zapomniawszy korony i całego wystroju królewskiego. Którego cesarz łaskawiej niż ów sam przypuszczał przyjąwszy, przydzielił jemu i jego bratankowi, niejakiemu Thiedrykowi (Dytrykowi), królestwo tj. państwo, jakie sam przedtem posiadał; a to ów potem sam sobie przywłaszczył”. Mieszko II, na podstawie tej umowy został księciem naczelnym, zwierzchnim. Z zapisu powyższego wynika, że cesarz podzielił Polskę na dwóch pretendentów. Nie ma w nim żyjącego Ottona. Dokładniej o podziale Polski przez cesarza niemieckiego pisze nieco późniejszy kronikarz rządów Konrada II, Wipo: „Wtedy to Mieszko wszystkimi sposobami zabiegał o przychylność cesarzowej Gizeli i innych książąt, aby zasłużył sobie na przywrócenie do łaski cesarskiej. Cesarz powodowany miłosierdziem, przebaczył mu i podzieliwszy kraj Polan na trzy części, Mieszka ustanowił tetrarchą (t.j. naczelnym, zwierzchnim), pozostałe dwie dwóm pozostałym powierzył”.

Kim byli pozostali dwaj pretendenci? Pozostał Otton brat Mieszka i drugi niejaki Thiedryk (Dytrych) prawdopodobnie syn jednego z przyrodnich braci Bolesława Chrobrego: Świętopełka Mieszkowica, Mieszka Mieszkowica lub Lamberta; wnuk Mieszka I i Ody. Cesarz dokonując podziału Polski na trzy dzielnice osłabiał pozycję Mieszka II i ułatwiało mu to jego kontrolę. Był to moment niezwykle upokarzający dla Mieszka II, ponieważ przed obliczem Konrada II zrzekł się tytułu królewskiego i jednocześnie uznał zwierzchnictwo cesarza niemieckiego. Dodatkowo w Merseburgu Mieszko musiał się zgodzić na utratę przez Polskę Milska i Łużyc.

Na temat Ottona znajdujemy w cytowanej kronice Wipona: Otton przywrócony do ojcowizny i obwołany księciem przez cesarza, gdy po pewnym czasie nie dość rozważnie działał, został potajemnie zabity przez swojego drużynnika. Oznacza to, że kraj Polan jeszcze w 1033 roku był zarządzany tylko przez dwóch książąt. Mieszko zdołał tuż przed śmiercią zjednoczyć całe państwo w jednym ręku. Oznacza to również, że Thiedryk został usunięty. Dnia 10 lub 11 maja 1034 roku umiera Mieszko II i zostawia synowi Kazimierzowi kraj zjednoczony ale wymagający odbudowy. Kazimierz ma w chwili śmierci ojca lat 20.

Roman Grzybowski