Zobacz drzewo genealogiczne Piastów
Bolesław Wstydliwy urodził się 21 czerwca 1226 roku w Starym Korczynie jako syn Leszka Białego i księżniczki ruskiej Grzymisławy. Książę sandomierski od 1232 roku i krakowski od 1243 roku. Ostatni przedstawiciel linii małopolskiej Piastów. Imię Bolesław otrzymał po swoim pradziadku Bolesławie III Krzywoustym. Przydomek Wstydliwy pojawił się po raz pierwszy w Roczniku franciszkańskim krakowskim i nadany został już za jego życia przez jego poddanych. Przyczyną takiego przydomka było złożenie wraz z małżonką królewną Kingą ślubów czystości. Ich małżeństwo nie zostało skonsumowane.
Po śmierci ojca, Leszka Białego, zamordowanego podczas zjazdu w Gąsawie (Bolesław miał wtedy nieco ponad 1 rok życia) opiekę nad Bolesławem i jego matką przejął Władysław Laskonogi. Pretensje do opieki nad Bolesławem zgłosił również Konrad I Mazowiecki, jako jego najbliższy krewny(brat ojca). Możni krakowscy, a szczególnie ród Gryfitów oddali opiekę nad małoletnim Bolesławem Władysławowi Laskonogiemu, księciu wielkopolskiemu. Władysław Laskonogi przybył do Krakowa 5 maja 1228 roku i przejął władzę od Grzymisławy, ale musiał wracać do Wielkopolski i opuścił Kraków. Na prośbę Władysława Laskonogiego i za zgodą możnych krakowskich, do Krakowa wkroczył Henryk Brodaty i przejął rządy namiestnicze oraz opiekę nad Bolesławem. Matka Bolesława, Grzymisława otrzymała księstwo sandomierskie, gdzie sprawowała władzę jako regentka.
Jeszcze latem 1228 roku Konrad I Mazowiecki uderzył na Kraków, ale w starciu pod Skałką poniósł klęskę z wojskami dowodzonymi przez Henryka Pobożnego syna Henryka Brodatego. Rok później Konrad I Mazowiecki podstępnie pojmał Henryka Brodatego i zajął ziemię sieradzką i łęczycką a nico później Sandomierz, pozbawiając Grzymisławę władzy. W 1231 roku Władysław Laskonogi umierając przekazał w testamencie władzę w Krakowie i w Wielkopolsce Henrykowi Brodatemu. Po objęciu władzy w Krakowie Henryk Brodaty sprawował władzę opiekuńczą nad księżną Grzymisławą i księciem Bolesławem. Jesienią 1232 roku Henryk Brodaty wyparł Konrada I Mazowieckiego z Małopolski i wrócił Bolesławowi Ziemię Sandomierską.
W 1233 roku Konrad Mazowiecki zaprosił Grzymisławę i jej syna Bolesława na spotkanie i podstępnie ich uwięził, a Grzymisławę pobił. Więźniowie najpierw znaleźli się w Czersku, a potem w Sieciechowie. Po roku pobytu w Sieciechowie udało się im zbiec dzięki pomocy Klemensa z Ruszczy i opata klasztoru sieciechowskiego, Mikołaja z Galii, który część strażników upił, a pozostałych przekupił. Uciekinierzy udali się oczywiście do Henryka Brodatego a ten, dla bezpieczeństwa, umieścił ich w warownej Skale.
W następnym 1234 roku Konrad Mazowiecki zbrojnie zajął, należące do Bolesława Jędrzejów, Prandocin i Skalbmierz.
W sierpniu 1234 roku arcybiskup Pełka zorganizował spotkanie w swej posiadłości Luchani nad Wartą. Na spotkanie przybyli zaproszeni Konrad I Mazowiecki z synem Bolesławem, Henryk Brodaty z synem Henrykiem Pobożnym, kasztelan krakowski Pakosław Stary oraz Grzymisława z synem Bolesławem. Podczas spotkania zawarto porozumienie, które arcybiskup Pełka przesłał do Rzymu, do zatwierdzenia przez papieża. Arcybiskup Pełka miał nadzieję, że zatwierdzenie papieskie zwiększy trwałość porozumienia i zapobiegnie dalszym agresywnym wystąpieniom. Konrada. W 1235 roku, na podstawie postanowień luchańskich Bolesław stał się samodzielnym księciem sandomierskim. Bolesław miał wówczas lat dziewięć i rzeczywistą władzę w księstwie sprawowała jego matka Grzymisława. Współrządy z synem rozpoczęła od symbolicznego umieszczania Bolesława na pierwszym miejscu w wydawanych dokumentach.
W 1238 roku zmarł Henryk Brodaty. Władzę na Śląsku przejął syn zmarłego, Henryk Pobożny. Tym samym przejął również opiekę nad księciem Bolesławem Wstydliwym i jego księstwem sandomierskim. Dnia 9 lipca 1239 roku Bolesław Wstydliwy wziął udział w spotkaniu w Przedborzu. Podczas tego spotkania Konrad Mazowiecki zaniechał roszczeń do ziemi sandomierskiej. Obecni na spotkaniu przedstawiciele rodu Awdańców związani z dworem węgierskim zaproponowali zawarcie małżeństwa przez Bolesława Wstydliwego z księżniczką z dynastii Arpadów. W tym samym roku trzynastoletni Bolesław Wstydliwy spotkał się w Wojniczu z pięcioletnią królewną Kunegundą, córką króla Węgier Beli IV. Zgodnie z zawartą umową małżeńską i na małoletniość Kingi były to zaręczyny i dopiero za kilka lat miało dojść do zawarcia małżeństwa. Przedmałżeńskie lata spędziła królewna Kinga w Sandomierzu, przy boku matki Bolesława, Grzymisławy.
W marcu 1241 roku po klęsce rycerstwa małopolskiego pod Chmielnikiem Bolesław Wstydliwy wraz z matką i narzeczoną opuścił Kraków i schronił się na Morawach, gdzie przeczekali wojenną zawieruchę.
Po śmierci Henryka Pobożnego w bitwie z Tatarami pod Legnicą, Konrad I Mazowiecki wkroczył do Krakowa dnia 10 lipca 1241 roku i obległ Skałę w której broniły się wojska dowodzone przez Klemensa z Ruszczy. W kilka miesięcy później skapitulowały wojska w Skale i Konrad zajął Kraków.
Na początku 1243 roku do Krakowa wraca Bolesław Wstydliwy, który przy pomocy możnych przejmuje władzę od Konrada. Jednak Konrad nie ustępuje i 25 maja 1243 roku dochodzi do bitwy pod Suchodołem między wojskami Konrada i wojskami Bolesława Wstydliwego, która kończy się klęską Konrada I Mazowieckiego. Bolesław Wstydliwy w wieku siedemnastu lat odzyskuje panowanie nad księstwem krakowskim. Jeszcze w tym samym roku Konrad zaatakował Bolesława, aby uzyskać władzę w Krakowie ale nie udało mu się tego dokonać. Wspierający Konrada książęta ruscy w 1244 roku spustoszyli ziemie należące do Bolesława Wstydliwego, szczególnie ziemię lubelską aż po Wisłę i San. Mniej więcej w tym samym czasie Konrad Mazowiecki najechał ziemię kielecką.
Najazdy Rusinów na ziemie Bolesława Wstydliwego spowodowały to, że zbrojne oddziały Bolesława wsparły w sierpniu 1245 roku Rościsława Michałowicza w wojnie przeciwko Danielowi I halickiemu o tron książęcy. Niestety Rościsław został pokonany w bitwie pod Jarosławiem.
W 1246 roku na ziemię krakowską i sandomierską wtargnęły łupieżcze wojska Konrada Mazowieckiego składające z Mazowszan jak i Litwinów. W bitwie pod Zaryszowem Bolesław Wstydliwy został pokonany. Litwini i Mazowszanie wzięli wielu jeńców i nawet oblegali Kraków.
Nad rzeką Mierzawą w 1247 roku po raz ostatni spotkali się Bolesław Wstydliwy i Konrad I Mazowiecki, podczas którego Konrad podjął próbę dyplomatycznego przejęcia władzy w Krakowie. Dnia 31 sierpnia tegoż roku zmarł Konrad I Mazowiecki. Dla Bolesława Wstydliwego była to dobra wiadomość. Skończył się okres ciągłych walk o władztwo nad Krakowem.
W roku 1248, latem lub jesienią Bolesław Wstydliwy wspomógł zbrojnie Siemowita, księcia mazowieckiego i idących z nim Daniela I Wasylka, książąt ruskich w wyprawie przeciwko Jaćwieży. Wyprawa nie przyniosła większych rozstrzygnięć. Doprowadziła tylko do pokazania Jaćwięgom, że sąsiedzi mogą razem wystąpić przeciwko nim i pustoszyć cały kraj. Współpracujące wojska małopolsko - ruskie wzięli duże łupy i wielu jeńców oraz odbili jeńców chrześcijańskich. W kilka lat później Jaćwingowie wzięli rewanż i w 1256 roku najechali i złupili Małopolskę.
W roku 1256 Bolesław Wstydliwy przy pomocy małżonki doprowadzili do zawarcia małżeństwa siostry Bolesława Kingi Jolanty z Bolesławem Pobożnym, synem Władysława Odonica.
Bolesław Wstydliwy dążył do chrystianizacji Jaćwingów. Wsparł w latach 1248 – 1249 wyprawę Siemowita mazowieckiego, syna Konrada mazowieckiego na Jaćwingów. Niestety wyprawa ta zakończyła się niepowodzeniem. W 1256 oraz 1264 roku Jaćwingowie najechali i złupili Małopolskę. W odwecie wiosną 1264 roku Bolesław Wstydliwy zorganizował wyprawę zbrojną na Jaćwież, zakończoną zwycięstwem i zabiciem wodza Jaćwingów Komata. Książę Bolesław zorganizował w Łukowie biskupstwo w celu chrystianizacji Jaćwingów.
W listopadzie 1259 roku Tatarzy wraz z Rusinami najechali Małopolskę i zniszczyli Sandomierz, Lublin i Kraków. Bolesław Uciekł na Węgry lub do Sieradza, do księcia Leszka Czarnego. Po odejściu Tatarów w lutym 1260 roku, Bolesław wrócił.
W 1265 roku na Małopolskę najechały wojska rusko-litewskie i spustoszyły Okolice Skaryszewa, Tarczka i Wiślicy. W bitwie pod Wrotami, która odbyła się 19 czerwca 1266 roku wojska Bolesława rozbiły wojska ruskie i najazdy ruskie się skończyły.
W lipcu 1273 roku odbył się niszczycielski najazd Litwinów na Lubelszczyznę. Kolejny raz w 1278 roku najechali Litwini na Lubelszczyznę, ale tym razem zostali rozbici przez wojska dowodzone przez księcia Leszka Czarnego.
Wskutek zawarcia ślubów czystości przez Bolesława i jego żonę Kingę i z braku potomków Książę Bolesław postanowił adoptować w 1265 roku księcia sieradzkiego Leszka Czarnego, wnuka Konrada mazowieckiego a syna Kazimierza I księcia kujawskiego.
Bolesław Wstydliwy zmarł 7 grudnia 1279 roku. Został pochowany w kościele franciszkanów w Krakowie.
Po śmierci Bolesława jego żona Kinga wstąpiła do klasztoru klarysek w Starym Sączu.
Nowym księciem krakowskim i sandomierskim został Leszek Czarny.
English
