Zobacz drzewo genealogiczne Piastów
Władysław był synem pierworodnym Bolesława III Krzywoustego, urodził się w 1105 roku w Krakowie. Matką była księżniczka ruska Zbysława Zmarł 30 maja 1159 w Altenburgu w Niemczech i tam pochowany.
Rok 1138 rozpoczął w dziejach Polski okres rozbicia dzielnicowego. Na podstawie testamentu Bolesława Krzywoustego, a właściwie ustawy księcia, Polska została podzielona na cztery dzielnice dla każdego z synów i piąta dzielnica przeznaczona dla księcia zwierzchniego, należąca każdorazowo do najstarszego z rodu Piastów. Władysław, najstarszy z synów Krzywoustego otrzymał dziedzicznie Śląsk i ziemię lubuską, a jako senior objął dzielnicę senioralną obejmującą ziemię krakowską, łęczycką, oraz część Wielkopolski z Kaliszem i Gnieznem. Tak ukształtowana dzielnica senioralna posiadała łączność ze wszystkimi ziemiami i z Pomorzem. Młodszy syn Bolesław Kędzierzawy otrzymał Mazowsze i Kujawy. Zachodnia część Wielkopolski z Poznaniem dostała się Mieszkowi zwanego Starym. Henryk prawdopodobnie nie objął w 1138 roku swojej dzielnicy, ziemi sandomierskiej z powodu zbyt młodego wieku. Jako kilkuletni chłopiec pozostawał pod opieką matki, księżnej wdowy, Salomei. Nie wydzielono również żadnej dzielnicy najmłodszemu synowi Bolesława Krzywoustego, Kazimierzowi Sprawiedliwemu, gdyż urodził się jako pogrobowiec (już po śmierci ojca). Wbrew pozorom ustawa sukcesyjna miała zapobiec decentralizacji państwa. Dzielnica pryncypałka miała pozostać niepodzielna, przechodząc zawsze we władanie najstarszego członka rodu. Do kompetencji księcia zwierzchniego należała ogólna polityka zagraniczna, inwestytura biskupów, mianowanie kasztelanów w głównych grodach we wszystkich dzielnicach oraz sądownictwo nad nimi.
Okazało się jednak, że zwolenników rozbicia na drobne dzielnice było więcej niż zwolenników jedynowładztwa i niepodzielności państwa. Władysław obejmował stanowisko seniora mając już trzydzieści trzy lata. Podjął walkę ze swoimi przyrodnimi braćmi i ich matką Salomeą aby przywrócić zasadę jedynowładztwa. Tak młodzi synowie Bolesława jak i senior Władysław szukali pomocy u władców sąsiednich państw. Władysław otrzymał pomoc od Rusinów, którzy za wiedzą seniora spustoszyli Mazowsze i wzięli do niewoli więcej spokojnych ludzi niż sami mieli wojowników. Po tych walkach kilka lat trwał pokój między braćmi. Dopiero po śmierci księżnej Salomei w 1144 roku Władysław wystąpił o przyłączenie do jego dzielnicy ziem stanowiących własność wdowy. Jego bracia to znaczy Bolesław Kędzierzawy i Mieszko zwany Starym uprzedzili go zajmując te tereny. Władysław po otrzymaniu posiłków ruskich zmusił Bolesława i Mieszka do oddania mu zajętych grodów a Rusini zajęli Wiznę, należącą do Bolesława Kędzierzawego.
U schyłku 1145 roku zdarzyły się wypadki, które całkowicie zmieniły sytuację Władysława seniora. Otóż na skutek prowokacji żony Agnieszki, książę Władysław skazał na oślepienie swojego wuja Piotra Własta, bogatego i wielce zasłużonego dla kraju i księcia. Kara oślepienia była przewidziana dla zdrajców. Piotr Włast musiał narazić się Władysławowi i stanowił przeszkodę w osiągnięciu celu księcia jakim było jedynowładztwo. Natomiast prowokacja żony była tylko pretekstem. Po jego oślepieniu wielu wspierających Władysława możnych opuściło go i przeszło na stronę młodszych braci. Książę Władysław posłużył się posiłkami Prusów Jaćwięgów i napadł na przyrodnich braci. Ci schronili się w twierdzy poznańskiej. Władysław postanowił oblegać miasto. Próbę załagodzenia konfliktu podjął arcybiskup Jakub Świnka, który upominał Władysława pod groźbą kary bożej. Niestety Władysław nie posłuchał i wówczas arcybiskup rzucił na księcia klątwę. Klątwa kościelna zrobiła swoje. Większość zwolenników księcia odeszła do obozu przeciwnego. Władysław przegrał i musiał uciekać do Niemiec. Za nim udała się jego żona Agnieszka wraz z dziećmi. Do Polski już nigdy nie wrócił.
Tron seniora wraz z jego dzielnicą objął Bolesław Kędzierzawy. Mieszko stary otrzymał zachodnią część ziemi łęczyckiej, kasztelanię kaliską i nidzką oraz wschodnią część prowincji gnieźnieńskiej. Henryk objął władzę w ziemi sandomierskiej, do której dołączono Wiślicę oraz leżące nad Pilicą kasztelanie: małogoską, żarnowską i skrzyńską. Ośmioletni Kazimierz nadal pozostawał w dalszym ciągu bez uposażenia pod opieką swych starszych braci.
Zabiegający u cesarza Konrada o pomoc Władysław uzyskał ją stosunkowo szybko. W sierpniu 1146 roku wyruszyła wyprawa na Polskę, W wyprawie tej wzięły udział posiłki z Czech. Cesarz z armią dotarł do Odry,
która w tym roku wezbrała a przeprawy były silnie bronione. Konrad III zadowolił się obietnicą książąt polskich, że stawią się przed cesarskim sądem w celu rozstrzygnięcia sporu i wyprawa zawróciła. Do niemieckiego arbitrażu
między polskimi książętami nie doszło. W następnym roku Konrad III wyruszył na wyprawę krzyżową. Towarzyszy mu Bolesław Wysoki syn Władysława Wygnańca. Na rezydencję wyznaczył Konrad III swej siostrze Agnieszce i szwagrowi
Altenburg, gdzie czekali sposobniejszej chwili na powrót do kraju.
Żona: Agnieszka austriacka (od 1125 do 1159)
Dzieci: Mieszko I Plątonogi, Bolesław I Wysoki, Ryksa śląska, Konrad Laskonogi, Albert
Cesarz Konrad III zmarł w 1152 roku. Nowym władcą Niemiec został Fryderyk Barbarossa czyli Rudobrody, który sprawą księcia Władysława zajął się dopiero w roku 1157 i w tym roku ruszyła na Polskę następna wyprawa. Wojna zakończyła się klęską książąt i w Krzyszkowie pod Poznaniem Bolesław Kędzierzawy złożył cesarzowi hołd lenny. Za dotychczasowe nie złożenie hołdu i nie stawienie się przed obliczem cesarza książę Bolesław Kędzierzawy przyrzekł zapłacić Fryderykowi 2000 grzywien srebra, książętom - 1000 grzywien, dworzanom – 200, a cesarzowej – 20 grzywien złota. Jako rękojmię tych zobowiązań Bolesław wydał księciu czeskiemu zakładników, wśród których znalazł się Kazimierz Sprawiedliwy, najmłodszy syn Krzywoustego.
Warunki pokoju w Krzyszkowie były upokarzające, lecz dzięki temu Bolesław uzyskał zgodę cesarza na swe rządy w kraju. Sprawa Władysława Wygnańca został pogrzebana ostatecznie i nie doczekał się nawet odzyskania swojej dzielnicy Śląska. Zmarł w 1159 roku w Altenburgu i tam został pochowany. Po śmierci Wygnańca mogli wrócić do kraju jego synowie.
Władysław Wygnaniec pozostawił po sobie czterech synów: Bolesława, Mieszka, Konrada i Alberta oraz córkę Ryksę. Ryksa wychodząc za mąż w 1152 roku za władcę Kastylii, Alfonsa VII, została cesarzową Hiszpanii.
W pięć lat później owdowiała i poślubiła hrabiego Prowansji, Rajmunda II Berengara. Po kolejnych pięciu latach znowu owdowiała i wyszła za mąż po raz trzeci za Albrechta II, hrabiego von Everstein. Zmarła w 11 85 roku.
Śmierć Wygnańca umożliwiła jego synom powrót do Polski. W 1163 roku wrócili Bolesław I Wysoki i Mieszko I Plątonogi. Dwaj pozostali Konrad i Albert nie wrócili do kraju. Obaj synowie otrzymali od Bolesława Kędzierzawego Śląsk ale bez głównych grodów. Otrzymaną dzielnicą bracia rządzili wspólnie. Bolesław Kędzierzawy w 1166 roku wyprawił się na Prusy, podczas której zginął Henryk Sandomierski. Bracia Bolesław Wysoki i Mieszko Plątonogi wykorzystali zaangażowanie w Prusach Bolesława Kędzierzawego i zdobyli zatrzymane przez niego grody.
Po odbiciu grodów śląskich współpraca braci się urwała. Obaj bracia różnili się znacznie. Starszy Bolesław na wygnaniu stale przebywał w otoczeniu swoich cesarskich krewniaków. Brał udział w 1147 roku w
krucjacie. U boku Fryderyka Barbarossy dwukrotnie wprawiał się do Włoch, gdzie pod murami Mediolanu zyskał sławę rycerską. Na oczach całego rycerstwa cesarskiego pokonał niezwykle silnego i wysokiego rycerza włoskiego. Mieszko
młodszy z powodu kalectwa nie mógł nawet być przeznaczony do stanu duchownego. Nieżonaty Mieszko mógł się obawiać, że nie jemu ale któremuś z synów Bolesława Wysokiego przypadnie sukcesja na Śląsku. Bolesław Wysoki miał pięciu
synów. Z pierwszego małżeństwa ze Zwinisławą miał syna Jarosława, a z drugą żoną Krystyną: Bolesława, Konrada, Jana i Henryka. Najstarszy Jarosław, za sprawą macoch miał być przeznaczony do stanu duchownego aby młodszy Bolesław
mógł dziedziczyć tron władcy Śląska. Jarosław sprzymierzył się z Mieszkiem i razem udali się do Bolesława Kędzierzawego i w 1173 roku wspólnie zmusili Bolesława Wysokiego do ucieczki. Tym razem wygnanie Bolesława nie trwało
długo. Interwencja Fryderyka Barbarossy już w 1173 roku przywróciła Bolesławowi władzę na Śląsku. Jednocześnie Bolesław Wysoki został zmuszony do wydzielenia Raciborza z przyległymi ziemiami dla Mieszka Plątonogiego, a synowi
Jarosławowi nadać księstwo opolskie.
Dzieci: Leszek Bolesławowic, Wierzchosława Bolesławówna
Żona: Maria (od 1167 do 1173), Wierzchosława nowogrodzka (od 1137)
Mieszko Stary i Kazimierz Sprawiedliwy
Po śmierci w 1173 roku Bolesława Kędzierzawego, księciem seniorem został Mieszko Stary, który w tym momencie ma już 47 lat i dziesięcioro potomstwa. „Przez swoje męskie potomstwo był dla wszystkich groźny, zaś dzięki
żeńskiemu cieszył się wszystkich względami” napisał o nim Wincenty Kadłubek.
Mieszko Stary objął tron z gotowym planem wzmocnienia władzy centralnej i podniesienia autorytetu Polski na arenie międzynarodowej. Na dokumentach tytułuje się „najwyższym księciem”, a na monetach hebrajskich nawet „królem Polski”. Idąc w ślady ojca chciał Mieszko przywrócić Polsce panowanie nad Bałtykiem. Jeszcze przed rokiem 1177 wydał swoją córkę Salomeę za Racibora, syna księcia zachodniopomorskiego. Natomiast książę Bogusław I poślubił drugą córką Mieszka, Anastazję. Obaj władcy Pomorza szukali w przymierzu z polskim seniorem pomocy przeciwko Danii i Brandenburgii. W roku 1177 Mieszko zwołał do Gniezna wiec książąt polskich, na którym zjawił się również Bogusław I szczeciński wraz ze swymi dygnitarzami.
W tym samym czasie, gdy w Gnieźnie odbywał się zjazd polskich książąt i możnych nastąpiło załamanie się rządów Mieszka Starego. Obóz przeciwników Mieszka na czele z biskupem krakowskim Gedką wysunął na na książęcy stolec w Krakowie Kazimierza Sprawiedliwego. Zaproszony do Krakowa Kazimierz Sprawiedliwy przybył do Krakowa. Do przeciwników Mieszka Starego dołączył jego najstarszy syn Odon, który wygnał ojca z Wielkopolski w 1179 roku.
Zamach stanu z 1177 roku oznaczał praktycznie obalenie zasady senioratu, gdyż Kazimierz Sprawiedliwy był nie tylko młodszy od wygnanego Mieszka Starego ale młodszy nawet od Bolesława Wysokiego. Kazimierz swą władzę musiał oprzeć na odmiennych zasadach niż statut Bolesława Krzywoustego. Tą zasadą mogła być wola i prawo społeczeństwa do wyboru swego władcy.
Opuszczony niemal przez wszystkich Mieszko Stary porzucił swoją ojczyznę i tron i udał się najpierw do Raciborza do księcia Mieszka Plątonogiego. Po krótkim pobycie u Mieszka Plątonogiego, Mieszko Stary udał się o pomoc do władcy Czech. Nie uzyskawszy pomocy udał się do cesarza, ale i tam odmówiono mu pomocy. Gdy pomoc obcych zawiodła, zwrócił się Mieszko o pomoc do Bogusława szczecińskiego. Dzięki jego pomocy oraz arcybiskupa gnieźnieńskiego Zdzisława i panów wielkopolskich opanował w roku 1181 Gniezno. Kazimierz Sprawiedliwy nie oponował licząc, że Mieszko Stary zadowoli się tą częścią swego dziedzictwa.
Jednak Mieszko Stary potraktował zdobycie Gniezna jako etap na drodze do Krakowa. Próbował pomóc Mieszkowi Fryderyk Barbarossa, który już wyruszył z Moguncji, ale dzięki szybkiej reakcji Kazimierza Sprawiedliwego cesarz zawrócił. Próbował książę Mieszko jeszcze wrócić do Krakowa na stolec księcia seniora, ale wysiłki te nie powiodły się.
Kazimierz zaangażował się w sprawy sąsiednich Rusinów. W 1178 roku Kazimierz wydał swoją córkę (nieznanego imienia) za księcia kijowskiego Wsiewołoda Czermnego. W roku 1180 wspomógł księcia drohiczyńskiego Wasylka Jaropełkowicza w jego walkach o Brześć. W dwa lata później wspomógł Światosława Mścisłowicza. Wspomagał również książąt halickich. Podfczas jednej z takich wypraw na wschód próbował Mieszko Stary zawładnąć Krakowem i usunąć Kazimierza Sprawiedliwego. Skończyło się tylko na próbie. W 1192 roku wyruszył Kazimierz Sprawiedliwy przeciwko Jaćwięgom. Jedno z ich plemion, mieszkające nad rzeką Ełk, Poleksianie wystąpili przeciwko księciu drohiczyńskiemu, który był lennikiem polskim. Kazimierz , mimo ich podstępów złamał ich opór.
Swój triumf święcił 5 maja 1194 roku w Krakowie. Podczas uczty przy powszechnej wesołości książę wychylił maleńki kubek, osunął się na ziemię i zmarł. Nie wiadomo czy zmarł tknięty chorobą, czy trucizną.
„O spowodowanie śmierci księcia oskarżono pewną kobietę z Krakowa, która chcąc go do lubieżności i miłosnych z sobą związków” pobudzić, podała mu napój miłosny. Kazimierz został pochowany w katedrze wawelskiej.
Żona: Helena Znojemska (od 1163 do 1194)
Dzieci: Leszek Biały, Konrad I Mazowiecki, Adelajda Kazimierzówna
Po śmierci Kazimierza Sprawiedliwego odżywiają nadzieje Mieszka Starego na odzyskanie władzy w kraju. Niestety i tym razem panowie małopolscy woleli wybrać małoletnich synów Kazimierza – Leszka i Konrada, niż Mieszka Starego. Mieszko nie rezygnuje i próbuje zdobyć władzę siłą. Dochodzi do krwawej bitwy nad Mozgawą dnia 13 września 1195 roku. W bitwie tej ginie syn Mieszka Bolesław a sam książę jest ranny: „prosty woj rani Mieszka, a gdy ten chce go dobić, książę zdejmuje szyszak i woła, że jest księciem. Ów rozpoznawszy go o pobłażanie dla (swojej) nierozwagi prosi i broniąc przeciw natarciu innych wyprowadza z pola walki”.
Po bitwie Mieszko wycofuje się do Kalisza nie czekając na zmierzające posiłki ze Śląska pod wodzą Mieszka Plątonogiego i Jarosława Opolskiego mogące rozstrzygnąć jeszcze konflikt na jego stronę. Niepotrzebnie już na pobojowisku dochodzi do ponownego starcia oddziałów śląskich ze spóźnionymi także wojskami wojewody sandomierskiego Goworka.
Po bitwie Mieszko Stary przekonał się, że zbrojnie będzie niezwykle trudno zdobyć tron krakowski. Rozpoczął więc rozmowy z wdową po Kazimierzu Sprawiedliwym, Heleną. Do porozumienia dochodzi w 1198 roku i Mieszko za oddanie Kujaw odzyskuje władze w Polsce. Wojewoda krakowski Mikołaj i biskup Pełka usuwają Mieszka z krakowskiego tronu, lecz po kilku miesiącach dochodzi do ugody. Mieszko zachował tron, lecz zrezygnował z części swoich uprawnień.
Mieszko Stary zmarł 13 lub 14 marca 1202 roku w Kaliszu i został pochowany w kolegiacie św. Pawła Apostoła w Kaliszu, obok swojego syna Mieszka.
Dzieci: Władysław III Laskonogi, Odon Mieszkowic, Bolesław, Mieszko, Anastazja, Elżbieta, Wierzchosława Ludmiła, Stefan, Świnisław, Judyta.
Żona: Elżbieta węgierska (od 1136) i Eudoksja Izjasławówna (od 1154).
Następcą Mieszka został jego syn Władysław Laskonogi.
Language
