Zobacz drzewo genealogiczne Piastów
Syn Bolesława Wysokiego i jego drugiej żony, Krystyny, wnuk Władysława Wygnańca a prawnuk Bolesława Krzywoustego ur. się ok. 1168, zm. 19 marca 1238 – książę śląski, krakowski i wielkopolski. Według starszej historiografii drugą żoną Bolesława miała być bliżej nieznana Adelajda. Kazimierz Jasiński odkrył, że druga żona nosiła imię Krystyna i pochodziła z hrabiowskiego rodu z pogranicza sasko-turyńskiego.
Po śmierci ojca Bolesława Wysokiego w grudniu 1201 roku Henryk Brodaty objął po nim księstwo wrocławskie. Był jedynym spadkobiercą Bolesława Wysokiego, bo starszy brat Jarosław został biskupem wrocławskim. Otrzymał w wyposażeniu Otmuchów i Nysę. Jarosław przepisał te ziemie i miasta biskupom wrocławskim.
Na Śląsku w tym czasie istniało około sześćdziesiąt sześć grodów, otoczonych podgrodziami. Bardzo silnie rozwijało się hutnictwo i górnictwo. Wydobywano między innymi srebro. Z tego wszystkiego ciągnął książę znaczne dochody.
Henryk ożenił się z Jadwigą, rodowitą Niemką, księżniczką Meranu. W chwili ślubu Jadwiga miała dopiero 12 lat. Pierwsze dziecko urodziła w trzy lata po ślubie. Pochodziła z tego rodu co i św. Otto. To ten sam, co z nakazu Krzywoustego chrzcił Pomorze.
W 1209 roku po urodzeniu już siedmioro dzieci, małżonkowie złożyli w katedrze wrocławskiej ślub czystości dozgonnej. Na pamiątkę tego wydarzenia książę Henryk zapuścił brodę, której nigdy nie strzygł, i stąd jego przydomek. Jadwiga rozpoczęła odtąd surowy żywot mniszki.
Jadwiga w 1203 roku rozpoczęła budowę kościoła i klasztoru w Trzebnicy. Przy tej okazji książę Henryk powziął oryginalne postanowienie, że wszystkie wyroki śmierci wydawane w jego księstwie będą zamieniane na pracę przymusową w Trzebnicy. Osada powstająca przy klasztorze otrzymała prawa miejskie w 1224 roku.
To właśnie Henryk Brodaty zbudował zamek na lewym brzegu Odry. Poprzednia twierdza, pamiętająca dawne czasy była zbudowana na cyplu Ostrowa Tumskiego, obok dzisiejszego kościoła Św. Marcina. Mądry, ambitny i zapobiegliwy książę nie zmarnował szansy, jaką stwarzał testament Władysława Laskonogiego oraz opieka nad małoletnim synem Leszka Białego, Bolesławem Wstydliwym, przebywającym w Sandomierzu. Po śmierci Laskonogiego przyjął tytuł „księcia Krakowa”. To samo uczynił Konrad Mazowiecki. Jednak możne rody Małopolskie otworzyli bramy Krakowa przed Henrykiem Brodatym.
Obejmujący rządy w 1231 roku w Krakowie książę Henryk Brodaty liczył sobie ponad sześćdziesiąt lat. Na początku lat trzydziestych XIII wieku Henryk Brodaty był niekwestionowanym władcą całego Śląska z Lubuszem i Opolem łącznie. Księstwo opolsko- raciborskie uzyskał w 1230 roku po śmierci Kazimierza syna Plątonogiego. Przejął opiekę nad małoletnimi synami Kazimierza : Mieszkiem i Władysławem.
Początki rządów Henryka w Krakowie nie były spokojne. Konrad nadal próbował usunąć Henryka z Małopolski. Sprowadzał pomoc Rusinów, Jaćwięgów i Litwinów. Mimo to musiał ustąpić z ziemi sandomierskiej, którą w imieniu małoletniego Bolesława przejął Henryk Brodaty.
O ziemie Wielkopolski, po śmierci Władysława Laskonogiego toczył spór z Władysławem Odonicem, synowcem zmarłego. Po zneutralizowaniu Konrada Mazowieckiego Henryk Brodaty, dzięki poparciu większości rycerstwa wielkopolskiego, latem 1234 roku zajął całą południową i zachodnią część Wielkopolski. We wrześniu tegoż roku zawarto układ pokojowy, na mocy którego podzielono Wielkopolskę wzdłuż rzeki Warty. Władysław Odonic otrzymał ziemie na prawym brzegu Warty, z wyjątkiem Śremu i Santoka.
Po uzyskaniu części Wielkopolski powstało rozległe państwo Henryka Brodatego, obejmujące Śląsk z Lubuszem, ziemię krakowską i znaczną część Wielkopolski. Ziemię kaliską i rudzką wydzielił Henryk synom Kazimierza jako osobne, uzależnione od siebie księstwo. Świeżo nabytą Wielkopolskę oddał w zarząd swojemu synowi Henrykowi Pobożnemu, który przybrał tytuł księcia „Śląska i Wielkopolski” natomiast jego ojciec zadowolił się godnością „księcia Krakowa i Śląska”.
Obaj Henrykowie podjęli kroki zapewniające im trwałość państwa i zabezpieczenia dziedzictwa Henryka Pobożnego.
Dnia 22 czerwca 1235 roku papież Grzegorz IX w swojej bulli bierze w opiekę św. Piotra młodego Henryka „osobę z wszystkimi posiadłościami, jakie w tej chwili posiada”. Niezwykłość tej bulli polega na tym, że za życia panującego księcia jego syn i następca tronu został wzięty w opiekę św. Piotra.
Pod koniec panowania Henryka Brodatego powstał plan koronacji Henryka Pobożnego. Jednak ostry konflikt z biskupem wrocławskim Tomaszem i arcybiskupem Pełką, naraził księcia na klątwę kościelną, co zniweczyło możliwość uzyskania korony w Rzymie. Dnia 19 marca 1238 roku książę Henryk Brodaty zmarł w Krośnie Odrzańskim. Plany odbudowania królestwa polskiego nie doczekały się tym razem realizacji.
English
